Greunenkriek tekst & media


Blog Post

2016: nieuwe woorden naar het Groningse nieuws

Ingetekstueel • Dec 31, 2016

Mijn lijstje nieuwswoorden uit het nieuws van onze provincie

Nieuwe woorden en het nieuws


Taal is organisch en als een taal leeft, worden er nieuwe woorden aan toegevoegd en raken er andere woorden juist in onbruik.

Een woord wordt aan een taal toegevoegd zodra dat nodig is. Bij de uitvinding van een apparaat, de introductie van een gebruik of een andere noviteit zal er meer behoefte zijn aan een frisse term. Door groepen die zich willen onderscheiden worden ook wel woorden toegevoegd die synoniemen hebben en dus feitelijk niet nodig zijn qua betekenis: zodra ‘chill’ of ‘relax’ niet meer voldoen (omdat een 23+-er het woord gebruikt, bijvoorbeeld…) wordt ‘flex’ het nieuwe ontspannen – om een dag later alweer belegen te zijn.

Behalve leenwoorden uit andere talen, jargon en jongerentaal die onze taal verrijken, kennen we ook neologismen. Neologismen zijn, zoals het voorvoegsel ‘neo’ al doet vermoeden, nieuwe woorden. Dat kunnen woorden zijn die al bestonden en een andere betekenis krijgen, of woorden die voorheen nog niet werden gebruikt.

‘Onversneden nieuwe’ woorden komen daarbij niet zoveel voor. Het is zelden zo dat van het ene op het andere moment besloten wordt dat ‘zar’ een woord is met een zekere betekenis. Vaker is het zo dat het gaat om een samenstelling van reeds bestaande woorden. ‘Jaszak’, bijvoorbeeld, of ‘voorrangsweg’ zijn samenstellingen van woorden die al eerder in zwang waren.

Tot woord van het jaar wordt ook vaak zo`n samenstelling gekozen. In 2016 was dat ‘treitervlogger’, in 2015 ‘sjoemelsoftware’ en in 2014 ‘dagobertducktaks’. ‘Terror-oehoe’ was in 2015 ook populair.

Kijkend naar het regionale nieuws ontstonden er ook veel neologismen binnen onze provincie. Aangezien de periode rond Oudjaarsdag een tijd is van lijstjes, hierbij een opsomming van een aantal nieuwswoorden uit 2016. Binnen Groningen waren er nog veel meer te verzamelen, maar een groepje zeer schrijnende heb ik in dit overzichtje buiten beschouwing gelaten. Welk nieuwsneologisme viel jullie op?


Nieuwsneologismen uit Groningen

·Zeehondencentrum. Opnieuw was er in 2016 veel te doen rond de opvang van zeehonden in Pieterburen en, zo leek het lange tijd, elders in de provincie. Na jaren de benaming ‘zeehondencrèche’ te hebben gedragen, gaat de opvang sedert dit jaar als ‘zeehondencentrum’ door het leven.

·Bevingsmonumenten & bevingstrauma. Dat het überhaupt nieuws heette is een schandaal, maar dit jaar werd het onderzoeksrapport gepubliceerd dat inzicht geeft in de psyche van de bewoners uit het bevingsgebied. Het liegt er niet om, want die dreiging doet nogal wat met de gemoedsrust van bewoners. Niet alleen particulier onroerend goed, maar ook rijksmonumenten lopen schade op door de gaswinning. Dat kan evenmin als een verrassing komen, maar haalde toch het nieuws.

·Antarcticafriet. ‘Omdat het kan’ is een veelgehoorde kreet en veelal een loze. In het geval van een frietbakker die zijn nering op Antarctica etaleert krijgt het toch nog inhoud. Arjen Boerstra uit Den Horn is beeldend kunstenaar en gaat het doen ‘omdat het kan’.

·Toeterspoorwegovergang. Het ging al eerder fataal verkeerd bij de beruchte spoorwegovergang nabij Winsum en in november gebeurde er opnieuw een ongeluk. Een passagierstrein boorde zich door een melkwagen en ontspoorde. Voor de meeste betrokkenen liep het met een sisser af. Er werd geoordeeld dat machinisten voortaan moeten claxonneren om de komst van de trein aan te kondigen. Een tijdelijke oplossing, waar omwonenden niet onverdeeld blij mee waren.

·Knuffelverbod. Het knuffelverbod in de zorg, dat impliceert dat iedere vorm van fysieke intimiteit tussen patiënt en zorgverlener dat de handdruk ontstijgt verboden is, stuitte of felle kritiek uit het veld. Gezien de historie van behandelaar-patiëntrelaties in de Van Mesdagkliniek is deze kritiek wellicht niet verwonderlijk.

·Borgovername. In vroeger eeuwen was het niet zo ongebruikelijk, maar tegenwoordig is het uitzonderlijk dat een Groningse borg nog in andere handen overgaat. Gelukkig trof Borg Welgelegen in Sappemeer dat lot toch: de Odd Fellows dragen morgen de borg over aan Het Groninger Landschap.

·Nobelprijs-Groninger. Alle medewerkers van de Rijksuniversiteit kregen taart, zijn beeltenis prijkte overal en Groningers en Drenten kibbelden met elkaar over de ware ‘nationaliteit’ van ‘hun’ Ben, maar wat veel belangrijker was: Ben Feringa mocht met twee collega`s een Nobelprijs in ontvangst nemen. Feringa bouwde namelijk een soort perpetuum mobile, de ‘nano-auto’, en schreef daarmee scheikundige geschiedenis.

·Quotum-azc. Naar Europese verdragen vangt ieder land een x aantal vluchtelingen op. Onze provincie kreeg te maken met die taks, al bleek in september dat een aantal geplande asielzoekerscentra er niet zou komen.

·Eemshaven-datacenter. Eerder was het misschien niet voor te stellen, maar in het desolate Eemshavengebied werd dit jaar officieel het datacenter van Google geïnstalleerd. De opening van de Silicon Valley van de lage landen trok veel belangstellenden.

·Aincents-bezuinigingen. Het waren roerige tijden voor het Gronings. In het najaar werd bekend dat de broekriem moest worden aangesnoerd bij de regionale omroep RTV Noord en dat uitgerekend de voordelig te maken, Groningstalige publiekslievelingen dreigden te verdwijnen: Klouk en Twij Deuntjes veur ain cent leken te worden geslachtofferd, al werd dat besluit deels teruggedraaid.

·Bejaardenrock. Ouderen van dagen die zingen in een koor, dat is niets nieuws. Wanneer die senioren een repertoire kiezen dat ballads afwisselt met stevige rock, is dat opzienbarender. ‘Jong van Hart Groningen’ is zo`n koor.


Share by: