Voor mijn werk aan het Bureau Groninger Taal en Cultuur mocht ik enquêtes analyseren die zijn afgenomen onder honderden sprekers van het huidige Gronings. Dat onderzoek draagt de naam 'Vroag & antwoord' en is in de jaren tachtig opgestart door emeritus hoogleraar Siemon Reker. Dankzij de hulp van al die respondenten ontstaat er een beeld van het Gronings naar regio, leeftijd en zelfs geslacht. Het volgende onderzoeksverslag verscheen in juni 2016 op de website van het bureau http://www.rug.nl/research/groningertaalencultuur/

Een docent uit het basisonderwijs die ik sprak, vertelde dat hij met zijn leerlingen soms telde in het Gronings. Volgens hem vinden de leerlingen dat leuk, want het geeft houvast vanwege de numerieke kennis die zij al hebben en omdat het een beroep doet op wat zij aan Gronings meekrijgen vanuit hun omgeving.

Tijdens de Grunneger Week gaf een docent wiskunde in de oostkant van de provincie haar lessen in het Gronings. Het was zaak niet te ambitieus in te zetten qua moeilijkheidsgraad van de stof en rustig uit te leggen, vertelde ze. Als de leerlingen één keer aan het differentiëren of kansrekenen waren in hun thuistaal, dan hadden zij hier veel plezier in.

Taal en rekenen worden aangeduid als twee van de belangrijkste basisvaardigheden die leerlingen kunnen meekrijgen, dus de docenten uit deze voorbeelden voldoen aan de wens om aan beide vaardigheden zorg te besteden.

Vroag & Antwoord

Wat het ‘Vroag & Antwoord’-materiaal betreft tellen we verder: de getallen vijf, zes en zeven.

5

De analyse van dit getal geeft, na de gevarieerde scores van het getal vier, een vrij homogeen beeld.

‘Vijf’ wordt met name ingevuld door deelnemers aan V&A uit het Westerkwartier (bijvoorbeeld: Zuidhorn, Opende, Nuis), maar in die streek komt ook wel ‘vief’ voor.

Op het Hogeland (Winsum, Uithuizen, Ulrum) zeggen ze volgens onze vrijwilligers met name ‘vief’.

In de Veenkoloniën (Veelerveen, Veendam) is het ‘vieve’ en ook in het Oldambt (Finsterwolde, Beerta) . De overgang van ‘vief’ naar ‘vieve’ ligt zo ongeveer op de lijn Delfzijl – Farmsum – Noordbroek – Zuidbroek – Hoogezand, al vallen die opgetekende resultaten vaak samen met de regio waarin de ouders van onze respondenten opgroeiden.

6

‘Zes’ kent een bijzondere Groningse variant, ‘zös’, die slechts in één smalle streep in de provincie voorkomt, aldus Siemon Reker – waarvoor dank. Het recente corpus met onderzoeksmateriaal bestuderend, moet ik concluderen dat ‘zös’ op z`n retour is, of dat er deze maal weinig vrijwilligers uit de betreffende streep meededen aan dit onderzoek. In 1% van de gevallen werd ‘zös’ ingevuld, inderdaad in Zoutkamp en vanaf daar iets noordwestwaarts, al werden in de ‘zös’- vindplaatsen ook andere varianten opgetekend.

De Groningse vertaling van het getal wordt het vaakst opgeschreven als ‘zes’, waarbij we mogen aannemen dat de ‘e’ langgerekter klinkt dan in het Nederlands, maar dat blijkt uit een onderzoek als dit natuurlijk niet – op vindingrijke transcripties als ‘zèès’ na.

‘Zezze’/ ‘zese’ komt vaker voor in de kanaalstreek, het Oldambt en in dit geval: alles in en ten zuidoosten van Zuidbroek, maar ook in dit deel van ons taalgebied is het beeld gemêleerd: ‘zes’ duikt er daarnaast veelvuldig op.

7

Het getal zeven kent, naar het Gronings vertaald, geen generalisatie qua gender, anciënniteit of vindplaats. Onafhankelijk van topografische vorming, leeftijd en geslacht duiken met name de vormen ‘zeum’, ‘zeumn’, ‘zeuven’ en ‘zeuv`m’ of ‘zeuv`n’ op, een enkele keer ‘zeven’. Deze weergaven duiden op een tamelijk eenduidig beeld: sommige gebruikers horen een ‘v’ of een glottisslag[1], andere niet. De meeste deelnemers hebben één lettergreep in hun versie van dit getal en sommige passen er twee toe.

[1] Een korte onderbreking in een klank