Greunenkriek tekst & media
Groningse fakkeltocht & revolutionaire stedenmaagd
Hoewel er gisteren duizenden mensen van buiten Stad en zelfs van buiten Groninger Ommeland op de been waren in de fakkeltocht door de straten van onze provinciale hoofdstad, herinnerde de aanblik van de demonstranten me wederom aan dit schilderij van de Groningse Stedenmaagd.
Otto Eerelman schilderde het in 1920, met de strijdvaardige meid centraal afgebeeld. In haar linkerhand draagt ze de groen-witte stadsvlag en het stadswapen is geborduurd op haar keurslijf. Aan haar voeten is een aantal belangrijke kenmerken van de stad afgebeeld; zo verbeelden de wijze uil en de lauwerkrans de universiteit van Groningen, zijn er verwijzingen naar handel en nijverheid en staan de ontsloten boeien in haar rechterhand voor vrijheid.
Een maagd als personificatie voor een stad of land is een oude vorm van symboliek, die bijvoorbeeld is terug te vinden op Griekse munten uit de oudheid. Tijdens de renaissance, de periode waarin een herwaardering van de klassieken gemeengoed was, raakte de Stedenmaagd opnieuw in zwang.
In het Middelnederlands Lexicon wordt 'maecht' al gegeven als aanduiding voor 'jonge vrouw'. Ter Laan geeft aan dat 'n knappe moagd' weliswaar gezegd werd, maar dat 'maaid' het gewone woord was. Desalniettemin kwam in het Gronings van zijn tijd ook de uitdrukking 'moagje' voor, om een meisje mee aan te duiden: 'Is ze in de kroam van n vintje of van n moagje?' was de vraag die destijds nieuwsgierige huisvrouwen bezighield die zinspeelden op het geslacht van een ongeboren vrucht.
Wat de spelling betreft: pas in de jaren negentig werd de tussen-n toegevoegd, waardoor ons Groningse icoon sinds twee decennia wordt aangeduid als StedeNmaagd.
Onze Groningse Stedenmaagd staat er niet zo kouwelijk gehavend bij als haar revolutionaire evenknieën uit zuidelijker streken. Dat is maar goed ook, want tijdens de fakkeltocht was er sprake van nat en kil weer. Die kilte werd tenietgedaan door de hartverwarmende eendracht van de duizenden demonstranten. En nu maar hopen dat het eindelijk een verandering teweegbrengen mag.
Noten
- Nieuw Groninger Woordenboek (1952), K. ter Laan
- Middelnederlands Lexicon (1997), W.J.J. Pijnenburg en T.H. Schoonheim
- Ach lieve tijd (1985), Boiten, Van den Broek e.a.