Voor mijn werk aan het Bureau Groninger Taal en Cultuur mocht ik enquêtes analyseren die zijn afgenomen onder honderden sprekers van het huidige Gronings. Dat onderzoek draagt de naam 'Vroag & antwoord' en is in de jaren tachtig opgestart door emeritus hoogleraar Siemon Reker. Dankzij de hulp van al die respondenten ontstaat er een beeld van het Gronings naar regio, leeftijd en zelfs geslacht. Het volgende onderzoeksverslag verscheen in juni 2016 op de website van het bureau http://www.rug.nl/research/groningertaalencultuur/

20 april, in een auto onderweg van Stad naar thuis:

“Uw wachtrij nummer is: 4005
Aantal wachtenden voor u: 3507
Dat is over: 35 minuten”

Mijn zus appt me foto`s van de tekst op haar beeldscherm. De inschrijving voor de vier mijl is vandaag van start gegaan. Toen ik de oproep op de radio vanochtend hoorde werd ik een beetje zenuwachtig, want ik hoorde iets over ‘tien uur’. Gelukkig bleek de inschrijving voor de bedrijvenloop inderdaad om tien uur `s ochtends van start te gaan, maar die voor de recreantenloop pas om 18:00. ‘Dat zou wel moeten lukken, ondanks de forenzenstroom die zich in de late namiddag soms stapvoets een weg baant naar woonplaatsen verspreid over de provincie.’ Dat dacht ik vanochtend. Na een kort ziekenbezoek in het Martiniziekenhuis, blijkt een tot verleden jaar doorgaande route echter ineens veranderd in een busbaan (pal voor een politiebureau…), waardoor een verkeerde afslag leidt tot vertraging. Om zes uur zit ik nog in de auto. Mijn opgetrommelde zus is zo lief alles uit haar handen te laten vallen voor mijn wens om deel te nemen aan dat rondje rennen door Groningen, een half jaar vanaf nu.

Tijdens het wachten voor een openstaande brug lees ik de tekst. Staat er nu echt ‘wachtrij nummer’ op die officiële site? Met een spatie, dus? Vakdeformatie: ik moet op getallen letten, niet op woorden. Drieënhalfduizend wachtenden voor mij, dat liegt er niet om. Zou het lukken gaan met die inschrijving? Een half uur later is het aantal wachtenden gedecimeerd en kort daarop kan ik dan toch worden aangemeld voor misschien wel de ‘Groningste’ loop.
Dat was stap één. Nu nog in conditie komen, vele avonden door de polderwind draven en vooral doorzetten. Het klinkt leuk, vier mijl, maar het is gewoon een eufemisme voor bijna 6,5 kilometer. Mijn zus gaat deze keer wel aan de kant staan, zegt ze. Zij en haar man hebben dit voorjaar de marathon van Rotterdam gelopen en hebben hun kilomtertaks voor 2016 al ruimschoots gehaald.

Niet alleen vier mijlen kunnen veel werk behelzen, want het getal vier zorgde bij ‘Vroag en Antwoord’ voor een geweldige verscheidenheid aan ingevulde vertalingen. Geen getal dat zoveel verschil liet zien in optekening dan het getal vier.

‘Vier’ komt in bijna 10% van de ingevulde lijsten voor. In de westkant van de provincie en in de stad Groningen duikt ‘vier’ het meest op, al laat het zich (door vernederlandsing?) nu ook sporadisch zien in met name andere grotere Groningse plaatsen. Zo`n 35% van de ingevulde Vroag & Antwoord-lijsten gaf een uitgang op –re en die lijsten komen met name uit het gebied ten (zuid)oosten van Stad. ‘Vaare’ komt daarbij het vaakst voor. Bijna 55% van onze gewaardeerde respondenten vult in dat hun realisatie van de Groningse ‘vier’ neerkomt op ‘vaier’ of een andere vorm die uitgaat op –r.

Het opschrijven van een gesproken woord is lastig. Je wilt zo dicht mogelijk bij de uitspraak van een woord komen en dat vergt soms creativiteit. Bij een woord waarin (in sommige delen van ons taalgebied) een ou/au-diftong zit of een ij/ei-diftong en waarin sprake is van een v of een f – net hoe je het hoort of opschrijft – krijg je dan natuurlijk een enorme afwisseling in de manieren waarop mensen hun uitspraak opschrijven.

Deze creativiteit wil ik u als lezer niet onthouden, vandaar dit bijna kunstzinnige schema van de verschijningsvormen uit de Vroag&antwoord-lijsten.