Op geen enkele kaart van Groningen is het te vinden en zelfs Google Maps kan niks met de plaatsnaam. Toch bestaat het dorpje op het Groningse Hogeland wel degelijk, zij het alleen tijdens de vijf dagen dat het carnaval duurt in de voormalige gemeente Kloosterburen: Kronkeldörp is bijna een halve eeuw een feit. In de katholieke enclave, waar ooit twee kloosters stonden en nog altijd een katholieke kerk statig midden in het dorp gelaten wordt, speelt het carnaval een belangrijke rol. Ruim twee maanden voor de sleutel van Kronkeldörp door de burgemeester overhandigd wordt aan Prins Carnaval, wordt er in boerenschuren in de wijde omgeving bijvoorbeeld al noest gelast en gebogen en later geplakt en geverfd om een mooie praalwagen te kunnen presenteren aan het publiek tijdens de zondagse optocht. Hoe leeft het Gronings in het noordelijkste carnaval van Nederland?

Buutreednerschap

Tijdens het interviewen van de huidige en de vorige Prins Carnaval van Kronkeldörp kwam het nog even ter sprake: hun buutreednerschap. Volgens de traditie beklimmen gevatte lieden uit de eigen gemeenschap tijdens Rosenmontag het podium of zelfs een ton om op schertsende wijze het jaar door te nemen. Zowel de huidige als de vorige prins heeft er ervaring mee: beiden gaven conferences voor een afgeladen zaal. In het Gronings, want de streektaal is nauw verbonden met het zeer sterk streekgebonden en op gelijkheid geënte feest.

Aangezien we hier in het noorden niet de straat kunnen plaveien met carnavalsverenigingen, was het even de vraag hoe je het schrijft. Elders heet zo`n kletsmajoor een ‘ouwoer’, ‘pronkzitter’ of ‘tonpraoter’ en het Gronings heeft geen speciale term voor een dergelijke grollenmaker, maar in de artikelen die ik voor de Carnavalskrant mocht schrijven heb ik uit conformisme het Achterhoekse – en dus Nedersaksische – ‘buutreedner’ aangehouden. Het praatje wordt hier namelijk een buut genoemd en de spreker wordt de zaal ingeleid op de klanken van de butemars. Nog niet zo lang geleden werd zo`n podiumtijger naar de stip geëscorteerd door een dansmarieke, maar sinds enige jaren beschikt de vereniging daar niet langer over.

Naamgeving

Kronkeldörp: de carnavaleske plaatsnaam van de gemeenschap is ontegenzeggelijk Gronings. Dat geldt ook voor de naam van de vereniging: Oldeclooster. Olde(n)klooster was de naam van een gewezen klooster bij het huidige Kloosterburen en tevens de naam van een vroeger klooster in de buurt van Holwierde. De carnavalsvereniging huist in het Kronkelhoes, waarvan juist de tweede bouwfase is voltooid. Waar vijftien jaar geleden nog het halve gebouw bestond uit voordelig houtwerk, is het hele gebouw nu opgetrokken uit solide materiaal. Het Kronkelhoes bekleedt al jaren de rol van cultureel centrum, waar bijvoorbeeld een drumband en dansgroepen repeteren.

Gronings in de optocht

Op de zaterdagmiddag in het carnavalsweekend houden de Kloosterwiekers in Ter Apel hun optocht. Voor veel rabiate carnavalsvierders uit Kronkeldörp begint het polonaiselopen pas na de optocht op zondagmiddag. Tot die tijd wordt er de laatste hand gelegd aan grote en kleine wagens, skelters en outfits van groepen en solisten. Vanaf de meeste wagens is Nederlandstalige feestmuziek te horen. Alleen wanneer dat bij het thema van de wagen aansluit wordt uitgeweken naar een andere taal, zo lijkt het.

In de categorie grote wagens verschijnen zo`n tien rijk uitgedoste praalwagens aan de start. De meeste daarvan zijn voortgekomen uit een wijk, dorpje of streek, maar ook iets jongere bouwgroepen doen mee. Uit andere gemeenschappen namen dit jaar minder groepen deel aan de optocht. Eerdere jaren deden er bijvoorbeeld wagens mee die gebouwd werden in Groningen, Ulrum, Zoutkamp en Zuurdijk. Eén van de solisten legt uit dat er bij veel bouwers na een poosje toch de klad in komt, omdat het jaarlijkse bouwen een verplichting wordt die niet voor iedereen valt op te brengen. Hij loopt dit jaar dan ook ‘in mijn eentje’.

Van de tien grote wagens die dit jaar deelnemen aan de optocht, draagt er één een Groningse naam: ‘Wel de zörg nait eert, is Klooster nait weerd’. Wijk Hoofdstraat Oost/West refereert hiermee aan de huidige initiatieven om de zorg in eigen beheer te behouden in het voormalige Oldeheem. Van die tien bouwgroepen of wijken presenteert zich eveneens één in het Gronings en dat is Wijk ‘t Halve Dörp. Wijk Hoofdstraat Centrum/ Broek brengt haar thema als enige in het Engels: ‘Carnaval is a way of life, make love not war’ en één bouwgroep draagt evenzo een Engelse naam: the Freestylers.

Kleinere groepen dragen beduidend vaker een Groningse naam: ‘4 laive deuskes’, ‘De Riegster lolbroeken’ en ‘Cloosterwichters’ trekken aan de toeschouwers voorbij. Solist Simon Gerdez draagt de tekst ‘Het loat mie allemoal blauw blauw’. Opschriften op de wagens zijn veel vaker in het Gronings. Volgens puristen mag het dan om hybriden gaan; hier wordt toch duidelijk het Gronings beoogd.

Rosenmontag

Zodra de euforie over een hoge plaatsing of het gram over een lage iets zijn geluwd voor de optochtlopers, is het tijd voor Rosenmontag. Om elf voor acht vangt het programma aan. Cabareske optredens uit de eigen gemeenschap zijn er dit jaar niet zo veel. “Het is heel moeilijk om ieder jaar met iets nieuws te komen.” Vertelt een ingewijde. Een buutreedner die nu in de zaal bleef zitten, zegt dat er op de optredens soms best wat commentaar komt. Voor iemand die het lef heeft zich kwetsbaar op te stellen door als een typetje op het podium te gaan oreren is dat niet de leukst denkbare receptie. Dezelfde spreker voegt er echter aan toe: “Maar volgend jaar doe ik weer mee en dan met mijn zus.”

Gelukkig zijn er nog helden die het aandurven. Behalve een ingehuurde formatie uit Friesland die Hollandse feestmuziek brengt, is er vermaak uit de eigen gelederen. De dansgroepen Oldeclooster, bestaande uit meisjes van de basisschool, hebben onder leiding van juf Femke dansjes ingestudeerd. Een aantal partners van Raad van Elf-leden treden op onder de naam ‘Oldeclooster Hofwichter’ en brengen een perfect ingestudeerde Tiroler dans.

Zeven mannen met podiumervaring treden op met ‘De klokken van Clooster’ op de muziek van ‘Glocken von Rom’ van Heike Schäfer. Wat die act behelst toont Google met één simpele zoekopdracht aan. Deze traditie heeft Schäfer vast niet kunnen bevroeden toen ze ruim dertig jaar geleden met haar zoetgevooisde lied deelnam aan de Duitse voorrondes van het Euro Visie Songfestival.

Dan resten er nog twee buten. De eerste is van het inmiddels roemruchte trio Foek Ventiel, Trien Kettenkast & Arie Pakjedroager. Deze ‘hoogbejaarden’ behandelen in het Gronings en met veel gevoel voor timing de actualiteit van de regio en daarbuiten. Zo komt de nieuwbouw van het Kronkelhoes aan bod, de ontwikkelingen rond het voormalige Oldeheem en… (treiter)vloggen in het Gronings!

Als laatste buut komt het echtpaar Guus & Truus aan het woord. Zij zijn nu een jaar getrouwd en vertellen, eveneens in het Gronings, wat hun opvalt aan de gebeurtenissen in deze regio. Als thuiszorgmedewerker en woordvoerder van de NAM hebben ze daarvoor natuurlijk de aangewezen professies.

“Wie hebben t ien t Nederlands oetwaarkt en toun noar t Grunnings vertoald.” Vertelt Mariël, die in de gedaante van Truus in de voetsporen treedt van haar vader Gerard Ernens, die faam verwierf als buutreedner met zijn typetje Wietze.

Het officiële gedeelte van de avond wordt traditiegetrouw afgesloten met het Groningse verenigingslied: t Cloosterlaid. In het verleden was er een verenigingslied dat iets zwaarder op de hand klonk en in het Nederlands was opgesteld. Het huidige lied is op de wijze van t Grönnens Laid en daarmee aanzienlijk vrolijker klinkend. Wat de tekst van het lied betreft, springt andermaal in het oog dat er met name op gevoel gespeld wordt.

Muziek

Het meestgedraaide carnavalsnummer gedurende de eerste vier dagen van dit carnaval is met grote afstand wederom ‘Carnaval in ‘t Noorden’ van Rooie Rinus & Pé Daalemmer.

Met nog één avond te gaan voordat met Aswoensdag een periode ingaat van bezinning, zijn dit mijn impressies van het Gronings van Kronkeldörp.

- Onnoemelijk veel meer informatie, alsmede mooie foto`s over het noordelijkste carnaval van Nederland zijn te vinden op http://www.oldeclooster.nl/